آنالیز برخی اقدامات جناحی وزیر امور خارجه - سریال شهرزاد

به گزارش سریال شهرزاد به نقل از روزنامه وطن امروز، محمدجواد ظریف جمعه 23 آذرماه در چهارمین نشست حزب ندای ایران، از احزاب اصلاح طلب حضور یافت و به سخنرانی پرداخت. او در این سخنرانی درباره عبور جهان از نظام تک قطبی مطالبی عنوان کرد و گفت: غرب دیگر مرکز جهان نیست. ظریف در ادامه از جریان های فکری که غرب را مرکز جهان می دانند انتقاد کرد.

او در حالی این موضوع را عنوان نمود که در افکار داخلی ایران، او به عنوان یک وزیر امور خارجه غربگرا شناخته می گردد، البته او در ادامه اظهاراتش بدون توجه به ماهیت صندلی وزارت امور خارجه، باز هم شخصیت ملی وزیر امور خارجه را نادیده گرفت و علیه کسانی که او دلواپس نامید اظهارنظر کرد تا نشان دهد پس از قریب به 6 سال حضور در مسند وزارت امور خارجه، هنوز از پختگی لازم برای مراعات اصل بی طرفی وزیر امور خارجه در مناسبات حزبی داخلی برخوردار نیست.

همین موضوع یعنی بی توجهی ظریف به ملاحظات صندلی وزارت امور خارجه البته با نقدهای همراه بود. غیر از استفاده او از عبارت دلواپسان که کلیدواژه جریان اصلاحات و دولت حسن روحانی در برهه های انتخاباتی بوده است؛ حضور او در همایش یک تشکل اصلاح طلب نیز برای وی دردسرساز شد. در این میان حتی برخی رسانه های اصلاح طلب از ظریف به خاطر بی توجهی به مبانی و ملاحظات دستگاه دیپلماسی ایران در تاکید بر ملی بودن صندلی وزیر امور خارجه و نه حزبی بودن آن، انتقاد کردند و از او خواستند کمتر در اماکن برنامه های اصلاح طلبان آفتابی گردد.

اشاره این روزنامه ها به حضور ظریف در چهارمین همایش حزب اصلاح طلب ندای ایرانیان بوده است. دبیرکل این حزب، صادق خرازی از نزدیکان رئیس دولت اصلاحات است. در نخستین بیانیه این حزب نیز تصریح شد که کوشش می نماید از تجربیات دولت اصلاحات استفاده کند. روابط نزدیک حزب ندای ایرانیان با رئیس دولت اصلاحات به گونه ای است که این حزب در انتخابات پنجمین دوره شورای شهر تهران سهمیه داشته است و حداقل یکی از افراد لیست اصلاح طلبان در تهران (مجید فراهانی) از اعضای شورای مرکزی این حزب است. موضوع دیگر مناسبات عجیب ظریف و صادق خرازی است.

اما چرا محمدجواد ظریف بدون توجه به ملاحظات و اصول و عرف دستگاه دیپلماسی ایران، در مجامع و احزاب اصلاح طلبی حاضر می گردد و از صندلی وزارت امور خارجه، به جریان سیاسی رقیب اصلاح طلبان کنایه می زند؟

اینکه وزیر امور خارجه نیز دارای گرایش های سیاسی باشد، یک امر پذیرفته شده است اما تاکنون بویژه در دوره های اخیر، وزرای خارجه در مقام تصدی این پست، فعالیت های حزبی خود را کنار گذاشته و به عنوان یک وزیر در صندلی ملی اقدام نموده اند. ظریف اما از این قاعده مستثناست. یک مرور کوتاه بر رفتارهای محمدجواد ظریف نشان می دهد او نه تنها خود را به رعایت این اصل پایبند نمی داند بلکه در بزنگاه های حساس، به دنبال پیگیری منافع جریان سیاسی مطبوع خود است. جالب آنکه در این بزنگاه ها که ظریف در آن تصمیم گیر است، اتفاقاتی می افتد که منافع جریان سیاسی مطبوع ظریف (اصلاح طلبان و دولت روحانی) تامین می گردد اما مطالبات مردم و توده جامعه محقق نمی گردد.

لابه به البرادعی!

21 اکتبر 2003 مذاکرات هسته ای سعدآباد به ریاست حسن روحانی در دولت اصلاحات برگزار گردید. وزرای خارجه انگلیس، آلمان و فرانسه در سعدآباد گرد هم آمدند تا نخستین توافق درباره برنامه هسته ای ایران انجام گردد. آنچه در این مذاکرات گذشت، بارها مرور شد اما آنچه مربوط به رفتار غیرملی و شبه حزبی ظریف است، مذاکرات غیررسمی او با محمد البرادعی در گوشه ای از سالن مذاکرات است.

ظریف که در آن موقع یکی از اعضای تیم مذاکره نماینده بود، کوشش می کرد البرادعی را راضی کند تفسیری مطلوب او از موضوع تعلیق ارائه دهد. ماجرا اینگونه بود که در مذاکرات سعدآباد، دولت اصلاحات پذیرفت برنامه هسته ای ایران تعلیق گردد اما مقرر شد آژانس بین المللی انرژی اتمی تفسیر خود از موضوع تعلیق را ارائه دهد.

ظریف در گوشه ای از سالن به شکل غیررسمی وارد مذاکره با البرادعی شد تا دغدغه های خود را با او در میان بگذارد اما او در مذاکره با البرادعی چه گفت؟ آیا خواهان آن شد که تفسیر متناسب و معقول و محدودی از تعلیق ارائه کند تا حق مسلم مردم ایران در داشتن برنامه صلح آمیز هسته ای حفظ گردد؟ این ترجمه صحبت های محمدجواد ظریف در گفت وگو با البرادعی است: بسیاری از کاندیداهای انتخابات ریاست جمهوری (انتخابات ریاست جمهوری 1384) از شکست مذاکرات ما سود می برند.

آنها موفقیتی در این گفت وگوها نمی بینند، از طرفی آنها آدم های پرنفوذی هم هستند. اعتبار اروپایی ها و مذاکره نمایندگان ایرانی هر دو در ایران از دست رفته است. این تنها مشکل اعتماد به آنها نبود؛ این مشکل اعتماد به جبهه ما هم بود. اعتماد به نوع اعتبار ما در خانه.

آیا ظریف از این اظهاراتی که با البرادعی در میان گذاشت به دنبال احقاق حقوق هسته ای مردم ایران بود یا دغدغه های حزبی و سیاسی جریان سیاسی مطبوع خود را پیگیری می کرد؟ از قضا همان که ظریف نگرانش بود رخ داد. البرادعی یک تفسیر سختگیرانه از موضوع تعلیق ارائه کرد. توافقات بروکسل و پاریس هم به شکست انجامید و جریان سیاسی مطبوع ظریف انتخابات ریاست جمهوری را به رقیب باخت!

البته فیلم گفت وگوی غیررسمی ظریف و البرادعی که حدود 10 سال بعد از آن منتشر شد نشان داد در ایران فردی به عنوان وزیر امور خارجه بر سر کار آمده و مسؤولیت مذاکرات هسته ای جدید با 1+5 را این بار در دولت حسن روحانی بر عهده دارد که در مذاکرات خود با طرف های خارجی، ابایی از پیگیری منافع جریان حزبی مطبوع خود ندارد!

اتوپیای 2005

مذاکرات هسته ای محمدجواد ظریف با 1+5 در دولت حسن روحانی در سال اول منتهی به توافق ژنو شد اما این توافق مدتی بعد با کندی روبرو شد و مذاکرات تا حدودی به بن بست خورد. شهریور و مهرماه 1393 ظریف برای شرکت در مجمع عمومی سازمان ملل به نیویورک رفت؛ جایی که براحتی می توانست لابی های لازم را برای تقویت توافق احتمالی انجام دهد و این کار را هم کرد.

او این بار ضمن طرح دغدغه های حزبی جریان سیاسی مطبوع خود، برای طرف آمریکایی آنچه را که در سال 2005 و با شکست مذاکرات هسته ای رخ داد؛ بازخوانی کرد و تلویحا آنها را نسبت به شکستی دیگر و تکرار تاریخ برحذر داشت. ظریف این بار در شورای روابط خارجی آمریکا دغدغه های حزبی خود را عنوان نمود. آن هم در قالب مذاکرات هسته ای بر سر حقوق ملت ایران!

در این نشست هاله اسفندیاری، مدیر بخش مطالعات خاورمیانه اندیشکده وودرو ویلسون و از مهره های اصلی تئوری براندازی نرم در کشورهای هدف آمریکا، از ظریف پرسید: لطفا درباره تاثیر گفت وگوها بر مسائل سیاسی داخل ایران شرح بفرمایید، البته می دانم که این حوزه، مدنظر شما نیست.

محمدجواد ظریف نیز به این سؤال اینگونه پاسخ داد: بی تردید همینطور است، زیرا ما روندی را شروع نموده ایم که هدف از آن تغییر فضای سیاست خارجی کشور است. اگر با وجود کوشش های ما برای تعامل، این کوشش ها بی نتیجه بماند، مردم ایران این فرصت را خواهند داشت تا 16 ماه دیگر که انتخابات پارلمانی در ایران برگزار می گردد، به این عملکرد ما (با آرای خود) پاسخ دهند.

وقتی قبلا در تعامل و مذاکرات درباره توافق هسته ای با جامعه بین المللی در سال های2004 و 2005، توافق هایی کردیم و کوشش های ما برای عملکرد شفاف، از جانب اتحادیه اروپایی رد شد، مردم جواب ما را با انتخاب رئیس جمهوری متفاوت دادند که مرا هم زود بازنشسته کرد!

البته باید توجه داشت که اتحادیه اروپایی به تنهایی فعالیت نمی کرد و مقامات کاخ سفید و وزارت خارجه آمریکا مانع از هرگونه توافق شدند، همانطور که حالا هم کسانی هستند که نمی خواهند هیچگونه توافقی حاصل گردد، قطع نظر از اینکه مفاد آن چه باشد. حالا من بار دیگر زنده شده ام (خنده حضار). به نظر من، در انتقال پیغامی که جامعه بین المللی بویژه غرب می خواهد به ایران منتقل کند باید بسیار دقت کند. باید دید تعامل از جانب ایران و کوشش ایران برای باز بودن و نگاه به آینده داشتن با پاسخ مثبت روبرو می گردد یا اینکه بار دیگر رد می گردد. من فکر می کنم مردم ایران پاسخ خود را در صندوق های رای نشان خواهند داد.

باز هم بوده!

قبل از حضور در شورای روابط خارجی آمریکا و این پاسخ جنجالی که در ایران به ظریف گیت معروف شد؛ محمدجواد ظریف 2 بار دیگر نیز ماجرای شکست مذاکرات هسته ای 2005 و نتیجه آن در تغییر آرایش سیاسی در ایران را برای غربی ها بازخوانی کرد. ظریف در قالب مذاکرات هسته ای با 1+5 در دولت روحانی 2 بار دیگر هم آداب دیپلماتیک را کنار گذاشت و درباره عواقب شکست مذاکرات بر فضای سیاسی داخل ایران گفت. محمدجواد ظریف بلافاصله پس از شکست مذاکرات وین 5 در صفحه توئیتر خود نوشت: دستیابی به توافق جامع هسته ای غیرممکن نیست، احتیاج است توهمات کنار گذاشته گردد، نباید مانند سال 2005 فرصت از دست برود.

نگرانی برای از دست رفتن فرصت همانند سال 2005 آنقدر واضح بود که شبکه بی بی سی فارسی در تحلیلی در این باره نوشت: نگرانی اصلی ظریف برای به نتیجه نرسیدن مذاکرات هسته ای نیست، بلکه باخت دوباره تیم روحانی در انتخابات آینده و تکرار تجربه انتخابات 1384 است. بی بی سی در ادامه نوشت: هشدار اصلی ظریف به غرب در واقع این است که اگر با دولت روحانی توافق نکند، همانند سال 1384 (2005) بار دیگر زمینه روی کار آمدن اصولگرایان را فراهم خواهد نمود. بی بی سی در تحلیلی درباره این پیغام ظریف اضافه کرد: این پیغام مخاطب خارجی دارد.

به نوعی به طرف های مذاکره هشدار می دهد نگذارید اتفاقات 2005 تکرار گردد. بن بست مذاکرات در سال 84 تیم آقای روحانی را از صحنه مذاکرات خارج کرد. ممکن است ظریف به این نکته ظریف هم اشاره داشته باشد که اگر کارها خوب پیش نرود، ممکن است این تیم فعلی از صحنه خارج گردد.

این توئیت ظریف نقدها گسترده ای را در ایران به دنبال داشت و منتقدان از او خواستند شأن و صندلی وزارت امور خارجه را رعایت کند و از طرح و پیگیری دغدغه های جناحی در قالب مذاکرات هسته ای پرهیز کند. با این حال ظریف به این نقدها توجهی نشان نداد. او چندی بعد و در آستانه مذاکرات وین 6، این بار با انتشار یک ویدئو، یک بار دیگر دغدغه های خود از شکست مذاکرات را عنوان نمود!

ظریف در این فیلم گفت: ما می توانستیم مساله هسته ای را در سال 1384 حل و فصل کنیم ولی در آن موقع حرف من را باور نمی کردند، وقتی می گفتم ایرانی ها به فشار حساسیت دارند، دولت بوش اصرار داشت ما غنی سازی را به کلی رها کنیم... با نزدیک شدن به 29 تیر من یک بار دیگر احساس احتیاج می کنم که هشدار دهم و بگویم بازی شاهین - قمری به امید دریافت امتیاز در لحظه آخر، نمی تواند نتیجه ای بهتر از سال 1384 بدهد.

با این اظهارات، ظریف در حد فاصل انتها مذاکرات وین 5 و شروع مذاکرات وین6، دو بار ماجرای شکست مذاکرات هسته ای در دوره اعتمادسازی اول را یادآوری کرد تا به طرف غربی یادآوری کند که شکست دوستان اصلاح طلب او در ایران، چه عواقبی برای غرب و آمریکا خواهد داشت!

لیست امید، حاصل دسترنج ظریف

محمدجواد ظریف در شورای روابط خارجی آمریکا و در پاسخ به هاله اسفندیاری صراحتا ارتباط نتیجه مذاکرات هسته ای دولت روحانی و 1+5 با نتیجه انتخابات مجلس دهم را عنوان نمود. یعنی در واقع ظریف این نگرانی را به اسفندیاری منتقل کرد که در صورت شکست مذاکرات، آنها انتخابات مجلس دهم در ایران را خواهند باخت.

این طرح دغدغه ظریف البته یک روی دیگر هم داشت؛ روی دیگر می گوید در صورت حصول توافق هسته ای (حالا به هر قیمتی و به هر دلیلی) نتیجه انتخابات مجلس دهم برای جریان سیاسی مطبوع ظریف خوشایند خواهد بود. انتخابات مجلس دهم برگزار گردید و اصلاح طلبان توانستند توفیقاتی به دست آورند. در تهران همه 30 عضو لیست امید (فهرست انتخاباتی اصلاح طلبان و حامیان دولت) توانستند به مجلس دهم راه یابند. البته رد پای ظریف یا به عبارتی نقش ظریف در این ماجرا هم کمی بعد ثبت شد. بعدازظهر دوشنبه 17 اردیبهشت 95 نخستین نشست هم اندیشی فراکسیون امید در مسجد سلمان فارسی نهاد ریاست جمهوری برگزار گردید.

جواد ظریف میهمان ویژه این نشست بود. کسی که شاید نماینده های لیست امید بیش از هر فرد دیگری، خود را مدیون او می دانند. حضور ظریف در همایش فراکسیون اصلاح طلبان یکی دیگر از اقدامات غیر ملی وزیر امور خارجه ایران بود. او این بار نیز ملاحظات ملی را کنار گذاشت و از صندلی وزیر امور خارجه، در جمع آن دسته از نماینده های همفکر خود که توانسته بودند کاندیداهای رقیب را (که ظریف آنها را دلواپسان می خواند) شکست دهند؛ حضور یافت.

اما صحبت های ظریف در همایش همفکران اصلاح طلبش هم قابل تامل است. ظریف در همایش فراکسیون اصلاح طلبان اظهارداشت: مسأله هسته ای مسئله ای بود که مانع پیشرفت کشور بود و بر سیاست داخلی، منطقه ای و بین المللی کشور سایه افکنده بود و باعث می شد دشمنان ما اقدام علیه ایران را در قالب آن توجیه نمایند. وی ادامه داد: هدف برجام استفاده از شرایط برای برداشتن مشکلاتی که مانع پیشرفت کشور بود، است.

مشکلاتی که هر اقدامی علیه ایران را در سایه آن توجیه می کردند. ظریف همچنین توضیح داد: نتیجه این همه مقاومت مردم و حضور شکوهمند در انتخابات 92 و مجددا در انتخابات 94 و اردیبهشت 95 نباید صرفا برای واردات کالا باشد و برای اینکه چنین هدفی حاصل گردد سرمایه گذاران خارجی باید مطمئن شوند ایران شریکی امن و درازمدت است به همین دلیل ما احتیاجمندیم شرایط را بشناسیم و آب به آسیاب دشمنان نریزیم.

وی در ادامه مطرح کرد: یقین دارم با مجلس خوبی که با حضور مردم ساخته شده، قوه مقننه در کنار دولت خواهد بود و ما به یاری، همدلی و نقدها سازنده دل بسته ایم. ما احتیاج داریم از شما نقد منصفانه بشنویم و احتیاج داریم تذکرات جناح ها به سوی ما سرازیر گردد البته نه به اندازه مجلس قبل.